حکمت صحرا در زندگی عشایری ترکمن‌ها: فتح بابی بر حکمت‌شناسی قومی

حکمت صحرا در زندگی عشایری ترکمن ها

زمان تقریبی مطالعه: ۵ دقیقه از شواهد چنین برمی‌آید که قوم ترکمن در طول قرن‌ها به صورت عشایری در صحراها، دشت‌ها و مراتع زیسته و سکونت و شهرنشینی‌اش امری متاخر و جدید است. اگر چنین باشد، باید توقع داشت که تمام وجوه قوم‌شناختی آن، درهم‌تنیدگی عمیقی با این شیوه و مکان‌های زیست داشته باشد. از طرف دیگر، بخشی از آنچه امروز هستیم را ناگزیر از تاریخچۀ قوم خویش به ارث برده‌ایم. ممکن است در قرن بیست و یکم و به ظاهر آدم‌هایی مدرن باشیم اما آن انسان عشیره‌ای، با تمام وجوه مثبت و منفی‌اش، کم و بیش در درون ما حضور دارد و بخشی از…

ادامه مطلب

ترس از زنان و نفی زندگی در «رفیق اعلی»

مارگریت پورت

زمان تقریبی مطالعه: ۷ دقیقه پیش‌نوشت: زن مظهر زیبایی، عشق و زندگی است. ترس از زنان، علت دشمنی، سرکوب و بی‌عدالتی علیه آنان است. نفی و سرکوب زنان در حقیقت نفی عشق و زیبایی و سرکوب زندگی است. این ترس و سرکوب، تاریخی دیرینه‌ دارد. از آنجا که در کشور ما، طبق اظهارات مکرر، موکد و مصمم مقامات رسمی، زنان در آزادی، عدالت و برابری کامل به سر می‌برند، ضمن تبریک این دستاورد تاریخی به ایشان، در این سلسله نوشتار‌ها، «ترس از زنان» و در نتیجه ظلم و بی‌عدالتی و سرکوب رفته بر آنان را در فرهنگ، فلسفه و ادبیات غرب مورد بررسی قرار خواهم…

ادامه مطلب

آیا هرآنچه ما را نکشد، قوی‌ترمان خواهد ساخت؟

نیچه

زمان تقریبی مطالعه: ۶ دقیقه فردریش نیچه (۱۸۴۴-۱۹۰۰) یک بیمار مادام‌العمر و کلکسیونی از درد و رنج بود. او با ابزاری غریب به جنگ این دردها رفت: «فلسفه». بسیاری از افراد، فلسفه را چیزی به درد نخور و مایه سرگرمی و فخرفروشی مرفهین بی‌درد می‌‌دانند! اتفاقا از نظر تاریخی چندان بیراه هم نمی‌گویند. لوچانو دِکرشِنْتزُو در کتاب خواندنی «فیلسوفان بزرگ یونان باستان» (ترجمه عباس باقری، نشر نی، ۱۳۷۷) معتقد است که در زبان یونانی فعلی وجود دارد که در زبان‌های دیگر معادل ندارد. مصدر این فعل آگورازین است و چنین معنایی دارد: «بی‌قصد و برنامه از خانه بیرون زدن و گشت و گذار کردن تا…

ادامه مطلب

نوشته‌های دلی و نوشته‌های گوگلی: وقتی فناوری از انسانیت پیشی می‌گیرد!

زمان تقریبی مطالعه: ۶ دقیقه از حدود بیست سال پیش تا چند سال اخیر، که نویسندگی حرفه‌ای را آغاز کردم، فقط برای دلم می‌نوشتم. هرآنچه در دل داشتم را، هر طور که دلم می‌خواست، می‌نوشتم. در آغازِ نوشتنِ حرفه‌ای برای نشریاتْ هم، چنین بودم. تا اینکه کم کم صدای سردبیران و مدیران مسئول درآمد که باید به گونه‌‌ای دیگر بنویسم. آنان کارفرما بودند و من محتاج نان. پس نوشتم مطابق با مزاج ایشان. مدتی پس از آن که نوشتن برای وبسایت‌ها را آغاز کردم، علاوه بر مدیران سایت، سروکلۀ کارفرمای دیگری هم پیدا شد: گوگل. باید طوری می‌نوشتم که گوگل‌پسند باشد. باید تمام قواعد الگوریتم‌های…

ادامه مطلب

ویتگنشتاین را باید از نانوشته هایش فهمید!

زمان تقریبی مطالعه: ۲ دقیقه بخشی از کتاب «ویتگنشتاین در تبعید»* را خواندم. «تبعید» در اینجا استعاره‌ای است برای وضعیت ویتگنشتاین و فلسفۀ او. وقتی فرگه، راسل و مور «تراکتاتوس» را نمی‌فهمند آیا می‌‌توان امیدوار بود که کس دیگری او را بفهمد؟ آنها که از بزرگترین فیلسوفان زمانه و در نقش استادان و سپس همکاران او بودند. آیا مسئله چنانکه فرگه و راسل به او گوشزد کرده بودند به سبک نوشتن گزین‌گویانه او برمی‌گشت؟ یا علتی اساسی‌‌تر در میان است؟ به زعم جیمز سی. کلاگ ظاهرا این دغدغۀ عدم درک یا سوءدرک آن فیلسوف همچنان به قوت خود باقیست. آیا ممکن است علت این باشد…

ادامه مطلب

شیارهای عادت: مغزهای خفته، دل‌های خسته و فقدان تخیل

زمان تقریبی مطالعه: ۵ دقیقه انسان برده عادت است. کودک چشمانش را گشود. به سقف خیره شد. حالا با نگاهش اطراف اتاق را می‌پاید. چشمش به من افتاد. به من زل می‌زند. می‌خندم و برایش شکلک در می‌آورم. می‌خندد. غلت می‌خورد و روی دست‌هایش بلند می‌شود. اطراف را می‌پاید. نگاهش به اسباب‌بازی‌ها می‌افتد که آن سوتر پراکنده‌اند. اردک، خرس، طوطی، ماشین، … . چهار دست و پا به‌ طرف توپ نارنجی‌اش حرکت می‌کند و آن را برمی‌دارد و بازی شروع می‌شود… بازی، علاوه بر بکارگیری حواس و بدن کودک، ذهن او را نیز تحریک و تقویت می‌کند. ژان پیاژه، بازی را تفکر کودک می‌داند. من…

ادامه مطلب

قدم زدن با امرسون در طبیعت ترکمن صحرا

زمان تقریبی مطالعه: ۴ دقیقه عصرها با خنک تر شدن هوا در این تابستان گرم، با یک دقیقه قدم زدن از خانه پدری ام در ترکمن صحرا به دشت فراخی می رسم که پس از فصل درو رنگ زرد طلایی به خود گرفته است. تابلویی شاهکار از غروب خورشید بر پهنۀ این دشت وسیع با افق های باز که مسحورکننده است. زمین ها همه مالک دارند اما هیچ کس سند منظره را در دست ندارد. رالف والدو امرسون در کتاب «طبیعت» (ترجمه مرضیه خسروی، نشر روزگار نو، ۱۳۹۶) نوشتۀ نغزی در این باره دارد: « منظره جذابی که امروز دیدم بی‌تردید ترکیبی از تصویر بیست…

ادامه مطلب

من، خیام و دایرۀ وجود

زمان تقریبی مطالعه: ۷ دقیقه امروز ۲۸ اردیبهشت، روز بزرگداشت حکیم عمر خیام است. به همین خاطر می‌خواهم به آشنایی خودم با خیام و تاثیری که روی من داشت بپردازم. من در سایت مطلبی مفصل‌تر در ابداعات خیام در ریاضیات نوشته‌ام و اینجا می‌خواهم نگاهی به جنبه فلسفی رباعیات او آنگونه که فهم کرده‌ام، بیندازم. در مطلب دیگری، نوشتم که در کودکی در آن شب‌های تار ترکمن‌صحرا، قبل از خواب به یک بازی خیالی می‌پرداختم که بعدها اسم آن را بازی دایرۀ وجود گذاشتم. در این بازی، من دایره‌ای را در ذهنم فرض می‌کردم و به مرور تمام موجودات، حتی خدا، را در آن قرار…

ادامه مطلب

فلسفه حماقت لودویگ ویتگنشتاین

زمان تقریبی مطالعه: ۳ دقیقه آیا حماقت همان جهالت است؟ یا رفتاری صرفا غیرعقلانی است؟ یا صرفا کاری خلاف عرف را گویند؟ در لغت نامه دهخدا بلاهت و بی عقلی در معنای آن آمده است.  نمی دانم آیا فیلسوفان به طور مشخص به این مفهوم پرداخته اند یا نه؟ البته یکی از فلاسفه بزرگ به طور نامعمولی درگیر آن بوده است: لودویگ ویتگنشتاین. راسل-ویتگنشتاین و معیار حماقت تمام عیار وقتی ویتگنشتاین به فلسفه علاقه مند شد به سراغ برتراند راسل رفت. و پرسید: «آیا شما فکر می کنید من یک احمق تمام عیار هستم؟» راسل پاسخ داد: «چرا می خواهی بدانی؟» ویتگنشتاین گفت: «چون اگر…

ادامه مطلب

جدال شبه‌ علم با شبح‌ فلسفه؟! نگاهی به کتاب جدال جهان‌بینی‌ها: علم در برابر عالم ماورایی

زمان تقریبی مطالعه: ۶ دقیقه مشخصات کتاب:  جدال جهان‌بینی‌ها: علم در برابر عالم ماورایی[۱]، دیپاک چوپرا و لئونارد ملودینو، ترجمه مرتضی گرجیان، ۱۳۹۷، چاپ دوم، کویر، قیمت: ۵۵ هزار تومان کتاب «جدال جهان‌بینی‌ها» مناظره‌ای مکتوب است در مورد برخی سؤالات بنیادی دربارۀ کیهان، انسان و خدا، میان دو نویسندۀ معروف و پرطرفدار کتاب‌های عامه‌فهم که هر دو در آثارشان بر علم و به‌ویژه بر آخرین یافته‌ها در فیزیک کوانتوم استناد می‌کنند اما نتایجی که از مباحث خود می‌گیرند نه تنها متفاوت بلکه متناقض‌اند. چگونه چنین چیزی ممکن است؟ شاید آشنایی بیشتر با آنان علت را روشن کند. فیزیکدانی با ادعاهای شبه‌فلسفی لئونارد ملودینو[۲] (۱۹۵۴) ،…

ادامه مطلب